avgi.gr - Μενέλαος Χαραλαμπίδης: Οι πρόσφυγες ήταν η ατμομηχανή της αντίστασης

Μενέλαος Χαραλαμπίδης: Οι πρόσφυγες ήταν η ατμομηχανή της αντίστασης

Avgi.gr Spined HTML

Μενέλαος Χαραλαμπίδης: Οι πρόσφυγες ήταν η ατμομηχανή της αντίστασης ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΤΟ NEWSLETTER 01 Οκτ 2018 Ροή ειδήσεων Πολιτική Κοινωνία Οικονομία Διεθνή Πολιτισμός Περιβάλλον Ένθετα Απόψεις Αθλητισμός Επιστήμη περισσότερα Εγγραφείτε στο Newsletter Πολιτική Διπλωματία - Άμυνα Πολιτικές Ειδήσεις Κοινωνία Ασφάλιση - Εργασία Δικαιώματα - Κινήματα Ελλάδα Μετανάστες ΜΜΕ Παιδεία - Έρευνα Υγεία Διεθνή Διεθνής Αριστερά Ευρώπη Κόσμος Οικονομία Αγορές Κλάδοι - Επιχειρήσεις Οικονομικά Νέα Φορολογία Πολιτισμός Αρχαιολογία - Ιστορία Βιβλίο Εικαστικά - Αρχιτεκτονική Εκδηλώσεις θέατρο - Χορός Μουσική Πολιτική Πολιτισμού Σινεμά Απόψεις Αρθρογραφία Στήλες Σκίτσα Αθλητισμός Περιβάλλον Επιστήμη Ένθετα Ακολουθήστε την «ΑΥΓΗ» Ο επιλεγμένος κατάλογος δεν υπάρχει πλέον. H Αυγή › Πολιτισμός › Αρχαιολογία-Ιστορία › Πολιτισμός Αρχαιολογία-Ιστορία Μενέλαος Χαραλαμπίδης: Οι πρόσφυγες ήταν η ατμομηχανή της αντίστασης Tweet Εντυπη εκδοση Κρημνιώτη Πόλυ Δημοσίευση: 01 Οκτωβρίου 2018 20:00 "14 Ιστορίες Αντίστασης" συνθέτουν την κεντρική έκθεση της φετινής διοργάνωσης. Μέσα από αυτές τις ιστορίες αναδεικνύουμε τη μαζική συμμετοχή των Μικρασιατών προσφύγων στο αντιστασιακό κίνημα" λέει ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης, εμπνευστής και επιστημονικός υπεύθυνος των εκδηλώσεων με τίτλο "12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα Ελεύθερη" "Φτάσαμε σ' ένα σημείο πάνω από το σχολείο του Βενιζέλου. Εκεί, κάποια στιγμή, είχαν έρθει πολλές δυνάμεις και εμείς ήμασταν λίγοι. Βλέπω ότι έρχονται πυρά και από πάνω μας, από την απάνω Καισαριανή. Εκείνη την ημέρα είχε έρθει και ο Γιώργος ο Κολλημένος. Όταν λοιπόν κατάλαβα ότι ήμαστε κυκλωμένοι, λέω στα παιδιά που ήτανε μαζί 'παιδιά, φύγετε προς τα Κουπόνια, θα σας καλύψουμε εμείς'. Λέει ο Γιώργος 'θα μείνω μαζί σου'". Ο Θόδωρος Κουλίτσος - Νικολαΐδης, Μικρασιάτης πρόσφυγας από τη Σμύρνη, το 1943 ανέλαβε λοχαγός του ΕΛΑΣ Καισαριανής. Συμμετείχε σε όλες τις μάχες και συγκρούσεις του ΕΛΑΣ στις ανατολικές συνοικίες. Τα παραπάνω λόγια του περιγράφουν μία απ' αυτές, που δόθηκε στις 21 Απριλίου 1944. Εκεί ο Κουλίτσος, αφού κάλυψε με πυρά την αποχώρηση και του τελευταίου συναγωνιστή του, έμεινε μόνος πίσω από μια μάντρα. Αρχικά δέχτηκε μια σφαίρα στο αριστερό χέρι και αμέσως μετά μία στο κεφάλι, η οποία όμως δεν ήταν μοιραία. Έχοντας τις αισθήσεις του είδε έναν Γερμανό αξιωματικό να στέκεται πάνω από το κεφάλι του, να οπλίζει και να του δίνει τη χαριστική βολή. Όμως ο Κουλίτσος επέζησε. Η σφαίρα σφηνώθηκε πίσω από το αυτί του και έμεινε για πάντα εκεί μέχρι τον θάνατό του, το 2010, σε ηλικία 91 ετών. Η ιστορία του "μπαρμπα" - Θόδωρου, μυθιστορηματική, όπως και η ζωή του. Άγνωστη στους πολλούς. Μικρή ψηφίδα στον καμβά της μεγάλης Ιστορίας. "Είχα την τύχη να τον γνωρίσω την πρώτη δεκαετία του 2000, όταν δούλευα τη διδακτορική μου διατριβή. Αυτός ο άνθρωπος μου έδωσε κάποια τεκμήρια τα οποία χρησιμοποιώ στη συγκεκριμένη ιστορία. Μέσα από την ιστορία του Θόδωρου Κολίτσου αναδεικνύουμε το θέμα της μαζικής συμμετοχής των Μικρασιατών προσφύγων στο αντιστασιακό κίνημα" λέει ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης, εμπνευστής και επιστημονικός υπεύθυνος των εκδηλώσεων με τίτλο "12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα ελεύθερη". Η προσωπική ιστορία του Μικρασιάτη πρόσφυγα αντιστασιακού είναι μία από τις "14 Ιστορίες Αντίστασης" που συνθέτουν την κεντρική έκθεση της φετινής διοργάνωσης την οποία θα εγκαινιάσει ο πρόεδρος της Βουλής την Παρασκευή 5 Οκτωβρίου στο κτήριο 6 πρώην ΕΑΤ - ΕΣΑ, στο Πάρκο Ελευθερίας. Μέχρι τις 30 Οκτωβρίου, μέσα από τα κείμενα, τις φωτογραφίες, τα τεκμήρια και το υπόλοιπο εκθεσιακό υλικό, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να πάρει μια επαρκή εικόνα της Αντίστασης, γνωρίζοντας τις ιστορίες 13 ανώνυμων ανθρώπων και της Λέλας Καραγιάννη. Από τα κείμενα της έκθεσης διαβάζουμε την ιστορία του Θεόδωρου Κουλίτσου - Νικολαΐδη. Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1919. Στην καταστροφή της Σμύρνης βρέθηκε μόνος του, τριών χρονών, στην προκυμαία. Τον έσωσε, μαζί με άλλα παιδιά, ένας Έλληνας φαντάρος και τον έφερε με πλοίο στον Πειραιά. Μετά από χρόνια αναζήτησης, η μητέρα του τον εντόπισε σ' ένα καφενείο στα Πατήσια, όπου του είχαν προσφέρει στέγη, και τον έφερε στην παράγκα της στην Καισαριανή. Ο Κουλίτσος οργανώθηκε το 1935 στην ΟΚΝΕ, τη νεολαία του ΚΚΕ. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, εντάχθηκε στην ομάδα που συγκρότησε στην Καισαριανή ο Θανάσης Κλάρας (Άρης Βελουχιώτης). Στις 15 Μαΐου 1941, λίγες ημέρες μετά την κατάληψη της Αθήνας από τους Ναζί, ο Κουλίτσος συμμετείχε σε συνάντηση της ομάδας, όπου ο Θανάσης Κλάρας τους μίλησε, για πρώτη φορά, για την ανάγκη δημιουργίας αντάρτικου στρατού. Η συναναστροφή του με τον μετέπειτα αρχικαπετάνιο του ΕΛΑΣ, καθώς ο Κλάρας πέρασε αρκετά βράδια κρυμμένος στο σπίτι του Κουλίτσου στην οδό Ταντάλου 19 (σημερινή Τζων Κέννεντυ) στην Καισαριανή, υπήρξε καθοριστικής σημασίας. "Ο κύριος στόχος μας είναι να προσωποποιήσουμε την έννοια 'Αντίσταση'. Δεν θέλουμε να μιλήσουμε γενικά για την Αντίσταση αλλά να δούμε τα συγκεκριμένα πρόσωπα. Εστιάζοντας στην προσωπική ιστορία τού καθενός βλέπουμε το ειδικό και παράλληλα αναφερόμαστε στο γενικό, στην ομάδα που εκπροσωπείται μέσα από αυτό το πρόσωπο. Έτσι βλέπουμε τη δράση των Μικρασιατών προσφύγων, των γυναικών, της νεολαίας, των εργατών" λέει ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης. Υπογράφοντας την επιστημονική επιμέλεια της έκθεσης, την έρευνα και τα κείμενά της μαζί με τον Γιάννη Γκλαβίνα, ο γνωστός ιστορικός μάς εξηγεί ότι η διάρθρωση της έκθεσης ακολουθεί τη λογική όλων των δράσεων της "Αθήνας Ελεύθερης". Μια λογική που πηγάζει από την "προσπάθειά μας να διαχυθεί η επιστημονική γνώση στο κοινό". "Για πρώτη φορά γίνεται μια έκθεση τόσο εστιασμένη στα πρόσωπα της Αντίστασης" σημειώνει ο γνωστός ιστορικός. Και ίσως είναι η πρώτη φορά που μέσα από τον μεγεθυντικό φακό μιας έκθεσης αναδεικνύεται μια εν πολλοίς άγνωστη ιστορική συνθήκη. "Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες ήταν η 'ατμομηχανή' της Αντίστασης" λέει ο επιστημονικός επιμελητής της έκθεσης εξηγώντας ότι "στην Αθήνα και τον Πειραιά η πλειοψηφία αυτών που συμμετείχαν, κυρίως στις ΕΑΜικές Οργανώσεις, ήταν προσφυγικής καταγωγής. Αυτό αποτυπώνεται τόσο στα θύματα που είχαν οι προσφυγικές συνοικίες, όπου με διαφορά τον μεγαλύτερο φόρο αίματος πλήρωσαν η Κοκκινιά, η Καισαριανή, η Νέα Ιωνία, όσο και στο γεγονός ότι όλα τα μεγάλα μπλόκα της Κατοχής έγιναν σε προσφυγικές συνοικίες που είχαν μετατραπεί σε προπύργια του ΕΑΜ. Για παράδειγμα, έχουμε τα μεγάλα μπλόκα των Ταγμάτων Ασφαλείας και των Γερμανών κατακτητών σε Κοκκινιά, Δουργούτι, Νέα Ιωνία (Καλογρέζα), Βύρωνα, Καλλιθέα". Επιχειρώντας να δώσει το μέγεθος της συμβολής των προσφύγων ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης καταφεύγει στη γλώσσα των αριθμών. Λέει χαρακτηριστικά: "Παρά το γεγονός ότι ακούγοντας Καισαριανή ή Κοκκινιά αυτό που έρχεται στο μυαλό μας είναι προσφυγιά και Αντίσταση, δεν έχει εδραιωθεί στον ίδιο βαθμό η αντίληψη, ή αν θες δεν είχαμε εστιάσει την προσοχή μας στο μέγεθος αυτής της διάστασης, ότι δηλαδή οι Μικρασιάτες πρόσφυγες συμμετέχουν μαζικά και αποτελούν την 'ατμομηχανή' της Αντίστασης σε Αθήνα και Πειραιά. Περίπου 7 στα 10 θύματα των κατακτητών και των συνεργατών τους, στις εκτελέσεις, τις μάχες, τα μπλόκα που έγιναν σε Αθήνα και Πειραιά, είναι πρόσφυγες". Τον ρωτούμε αν η στερεοτυπική αντίληψη για τους πρόσφυγες ήταν εμφανής στα χρόνια της Αντίστασης. "Υπάρχει η διάσταση ανάμεσα σε παλαιοελλαδίτες και πρόσφυγες που έρχεται από τα χρόνια του μεσοπολέμου και αποτυπώνεται κυρίως στο γεγονός του διαφορετικού στρατοπέδου που βρέθηκαν οι δύο αυτές πληθυσμιακές ομάδες στα χρόνια της Κατοχής. Όπως είπαμε, οι πρόσφυγες εντάχθηκαν μαζικά στην Αντίσταση μαζί με αρκετούς παλαιοελλαδίτες συμπολίτες τους, διαγράφοντας σε μεγάλο βαθμό μέσα από την εμπειρία της Κατοχής τις διαχωριστικές γραμμές, ενώ αυτοί που στελέχωναν τη Χωροφυλακή, τα Τάγματα Ασφαλείας, στην πλειοψηφία τους προέρχονταν από την Παλαιά Ελλάδα, Πελοπόννησο, Κρήτη, Στερεά". Καθώς η κουβέντα μοιραία έρχεται στο σημερινό προσφυγικό ζήτημα, ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης μάς βοηθάει να καταλάβουμε τις διαφορές σε μεγέθη και συνθήκες, αλλά και τη συμβολή της ιστορικής γνώσης στην κατανόηση του παρόντος. "Καταρχάς πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι το σημερινό προσφυγικό κύμα των 60.000 - 70.000 ανθρώπων που είναι σήμερα στην Ελλάδα είναι αμελητέο μπροστά στο περίπου ενάμισι εκατομμύριο πρόσφυγες που δεχτήκαμε στη δεκαετία του 1920. Επίσης, όσο περίεργο κι αν ακούγεται αυτό, η Ελλάδα τότε ήταν σε πολύ χειρότερη οικονομική κατάσταση απ' αυτή που βρίσκεται σήμερα. Ένα τμήμα της ελληνικής κοινωνίας στέκεται φοβικά απέναντι στους πρόσφυγες είτε επειδή έχει τρομοκρατηθεί από τη συστηματική ενοχοποίηση των προσφύγων από μερίδα των ΜΜΕ για πολιτικούς λόγους είτε γιατί ανήκει ιδεολογικά ή επηρεάζεται από το λόγο μίσους που αρθρώνουν φασίστες στον δημόσιο χώρο. Αξίζει λοιπόν τον κόπο να ασχοληθούμε με τη σύγχρονη ελληνική Ιστορία. Γιατί η Ιστορία μάς κάνει καλύτερους ανθρώπους". Με αυτή τη γνώση ο ίδιος συνέβαλε να μπει η Ιστορία στη δημόσια σφαίρα. Από τον πρώτο ιστορικό περίπατο που οργάνωσε το 2013 μέχρι τη σημερινή τέταρτη διοργάνωση της "Αθήνας Ελεύθερης", η γιορτή για την απελευθέρωση της Αθήνας εισέβαλε δυναμικά στην πόλη και καταγράφεται πλέον ως μια γιορτή μνήμης και δημόσιας Ιστορίας. Φέτος διαρθρώνεται σε 32 εκδηλώσεις, που θα πραγματοποιηθούν σε όλη τη διάρκεια του Οκτωβρίου, με τη συνεργασία πέντε κορυφαίων θεσμικών φορέων, από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, τα ΓΑΚ, μέχρι την Περιφέρεια Αττικής, τον Δήμο Αθηναίων και την ΕΡΤ. Άλλωστε "Η Αθήνα Ελεύθερη" για τον Μενέλαο Χαραλαμπίδη είναι "η μεγαλύτερη δράση δημόσιας Ιστορίας στη χώρα" που "επιχειρεί να καλύψει το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στη γνώση των ιστορικών με την έλλειψη ή και την απουσία γνώσης που μπορεί να υπάρχει γύρω από τη δεκαετία του 1940". Ο ίδιος άλλωστε, συγγραφέας των βιβλίων "Η Εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα" και "Δεκεμβριανά 1944. Η μάχη της Αθήνας", έχοντας συμμετάσχει και διδάσκοντας στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα "Δημόσια Ιστορία" στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, έχει συμβάλει καθοριστικά ώστε να κατανοήσουμε τη σημασία της 12ης Οκτωβρίου 1944 και να αρχίσουμε να γιορτάζουμε και στη χώρα μας τη λήξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. "Αναζητούμε ελκυστικούς τρόπους για να μεταδώσουμε την επιστημονική γνώση στο κοινό. Αν ο παραδοσιακός τρόπος είναι το βιβλίο, στο 'Αθήνα Ελεύθερη' προσπαθούμε να μετατρέψουμε το κείμενο του βιβλίου σε σενάρια δράσεων. Σ' αυτή τη λογική έχει στηθεί και το σενάριο της έκθεσης '14 Ιστορίες Αντίστασης'". Και μέσα από την ιστορία του Θόδωρου Κουλίτσου, διαβάζουμε μια άγνωστη πτυχή της πρόσφατης ελληνικής Ιστορίας, εν πολλοίς άγνωστης και σίγουρα απούσας από τα σχολικά βιβλία.   Όλες οι εκδηλώσεις του φετινού προγράμματος "12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα Ελεύθερη" στο freeathens44.org/     1. Καισαριανή 27 Σεπτεμβρίου 1944. Εορτασμός της επετείου των δύο ετών από την ίδρυση του ΕΑΜ, δύο εβδομάδες πριν την απελευθέρωση της Αθήνας. Ο Θεόδωρος Κουλίτσος, συμβολίζοντας το ΚΚΕ, στεφανώνει με δάφνες κοπέλα που συμβολίζει την Ελλάδα Φωτογράφος: Βασίλης Τσακιράκης, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Κεντρική Υπηρεσία 2. Δύο από τα δυναμικότερα στελέχη της ΕΑΜικής αντίστασης στην Αθήνα και στενοί συναγωνιστές του Θεόδωρου Κουλίτσου. Αριστερά ο Γιώργος Κολλημένος και δεξιά ο Αριστοτέλης Τσιφλάκος. Ο Κολλημένος μετά από συνεχείς δίκες εκτελέστηκε το 1949. Ο Τσιφλάκος σκοτώθηκε στον Γράμμο το 1948 πολεμώντας με τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας Αρχείο Κέντρου Μικρασιατικού Πολιτισμού Δήμου Καισαριανής 3. Καισαριανή, Οκτώβριος 1944. Ομάδα του ΕΛΑΣ Καισαριανής Φωτογράφος: Βασίλης Τσακιράκης, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Κεντρική Υπηρεσία 4. Προσφυγικά παραπήγματα στην Καισαριανή, 1945-1946 Φωτογράφος: Βούλα Παπαϊωάννου, Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη 5. «Στα οδοφράγματα». Έργο του ζωγράφου Γιώργου Σικελιώτη που απεικονίζει κορίτσια και αγόρια του ΕΛΑΣ να πολεμούν σε κάποια συνοικία της Αθήνας, πιθανότατα στην Καισαριανή, όπου ζούσε και ο ίδιος Συλλογή: Φωτίκα Σικελιώτη - Χατζή Α Α Α Email Εκτυπωση Κατηγορία Αρχαιολογία-Ιστορία Ροη κατηγοριας Tweet Κρημνιώτη Πόλυ Δείτε όλα τα σχόλια Εγγραφείτε στο Newsletter Σκιτσογράφοι Βαγγέλης Χερουβείμ ΟΛΑ ΤΑ ΣΚΙΤΣΑ ΤΟΥ Τάσος Αναστασίου ΟΛΑ ΤΑ ΣΚΙΤΣΑ ΤΟΥ Ακουλουθήστε την «ΑΥΓΗ» Follow @AvgiOnline   Ραδιόφωνο Τα πιο δημοφιλή 1 Ελλάδα Κόλαφος οι εκθέσεις των ελεγκτών για τους αδελφούς Ψωμιάδη Πλήκα Μαρούλα 2018-09-28T21:00 2 Αρθρογραφία CSI Κολοπετινίτσας, βαθύ κράτος και επαγγελματισμός Ζώτου Έλλη 2018-09-29T15:30 3 Πολιτικές Ειδήσεις Να αποτρέξουμε έναν νέο μεσαίωνα που προετοιμάζουν οι οπαδοί των νόμων και της τάξης 2018-09-29T19:00 4 Πολιτικές Ειδήσεις Ο καθηγητής Γιώργος Πλειός μιλάει στην «Αυγή»: Η βία στην τηλεόραση ευνοεί τον ακροδεξιό λόγο και την καταστολή Συνέντευξη Νταρζάνου Αγγέλα 2018-09-29T19:00 5 Πολιτική Δημοψήφισμα στην ΠΓΔΜ: "Ναι" 91,25%, συμμετοχή στο 36,11% Συνεχής Ενημέρωση 2018-09-30T07:30 Κύριο άρθρο ΠΓΔΜ: Το δημοψήφισμα, το ΝΑΤΟ, ο εθνικισμός Το πρώτο βήμα για την επικύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών γίνεται σήμερα με το δημοψήφισμα στην ΠΓΔΜ. Οι πολίτες της γειτονικής χώρας καλούνται να αποφασίσουν για μια συμφωνία, που διευθετεί τις... Δειτε ολοκληρο το αρθρο Ροή ειδήσεων Στο Μπουένος Άιρες του τάνγκο και του ταμπεραμέντου Εντυπη εκδοση 20:40 2018-10-01T20:40 Παναγόπουλος Θάνος Μήνας ασφάλειας στον κυβερνοχώρο ο Οκτώβριος 20:26 2018-10-01T20:26 Νεκρός ανασύρθηκε άνδρας από τις γραμμές του ΗΣΑΠ στον Άγ.Νικόλαο 20:16 2018-10-01T20:16 Μενέλαος Χαραλαμπίδης: Οι πρόσφυγες ήταν η ατμομηχανή της αντίστασης Εντυπη εκδοση 20:00 2018-10-01T20:00 Κρημνιώτη Πόλυ Το σκίτσο του Latuff για την υπόθεση του Ζακ Κωστόπουλου 19:55 2018-10-01T19:55 Όλες οι Ειδήσεις H Αυγή προτείνει Ελληνικές νίκες στην Ολυμπιάδα Κέφαλος Κοσμάς Καμαρούλα μια σταλιά... Βισκαδουράκη Ηλέκτρα Ευκαιρία για δημοκρατική κάθαρση στην αστυνομία Μια βραδιά επιστήμης και ελπίδας, η Bραδιά του Ερευνητή 2018 στο ΕΜΠ (photo) Μπρέγιαννη Κατερίνα Eκθεση της UNICEF: Απομένει πολύς δρόμος για την καταπολέμηση της βίας στην παιδική ηλικία Βισκαδουράκη Ηλέκτρα Ταυτότητα Εφημερίδα «Η ΑΥΓΗ Α.Ε.» Αγ.Κωνσταντίνου 12, 10431 Αθήνα Τηλ: 210 5231 831-4 Φαξ: 210 5231 822 Email: webcontact@avgi.gr Το περιεχόμενο διατίθεται ελεύθερα χωρίς περιορισμούς υπό τον όρο της παραπομπής στην αρχική του πηγή, για μη-εμπορικούς σκοπούς. Ο διαδικτυακός τόπος αναπτύχθηκε με εργαλεία ελεύθερου λογισμικού - λογισμικού ανοιχτού κώδικα από την Virtual Trip.